Wędrując śladami lubelskich Żydów pod koniec maja tego roku wreszcie udało mi się zobaczyć od środka Jeszywas Chachmej Lublin czyli byłą Lubelską Szkołę Mędrców mieszczącą się przy ulicy Lubartowskiej 85. W chwili obecnej (maj 2013) wewnątrz budynku przeprowadzany jest remont mający na celu przygotowanie wnętrz pod przyszły hotel. Ale część pomieszczeń jest wykończona i z tych właśnie wnętrz możecie obejrzeć fotografię.
Jeszywas Chachmej Lublin była jednym z największych przedsięwzięć edukacyjnych żydowskich sfer ortodoksyjnych w okresie międzywojennym nie tylko w Polsce, ale w całej Europie. Budynek był znakomicie wyposażony i miał stać się światowym centrum nauki talmudycznej. Uroczyste otwarcie nastąpiło 22 czerwca 1930 roku i w tym dniu Majer SZapira został rabinem lubelskim i pierwszym rektorem stworzonej przez siebie uczelni. Majer Szapira zmarł 29 października 1933 roku. W uroczystościach pogrzebowych brało udział około 30 tysięcy Żydów. Rektor został pochowany na nowym cmentarzu żydowskim przy ulicy Unickiej.
Gmach Jeszywy mieścił audytorium-bożnicę, sale wykładowe i biblioteczne. Znajdowały się tutaj oczywiście także pokoje dla uczniów i nauczycieli, kancelaria i pomieszczenia biurowe, sala jadalna, kuchnia, łaźnia, pralnia, suszarnia, pomieszczenia gospodarcze i magazyny. W osobnym pomieszczeniu znajdowało urządzenie centralnego ogrzewania według najnowszych technik. Na wysokim parterze natomiast znajdowały się kancelaria, biura, dwie czytelnie dla uczniów oraz specjalna sala dla pomieszczenia modelu świątyni jerozolimskiej.
Uczniowie Jeszywas Chachmej Lublin mieszkali na wyższych piętrach w pojedynczych, wygodnie urządzonych pokojach. Każdy z pokoi wyposażony był w biblioteczkę ze zbiorem pism etycznych i religijnych. Te komfortowe warunki miały zachęcić młodych ludzi z bogatych domów do studiowania w Lublinie. Natomiast z ich opłat pokrywano czesne ubogich studentów.
Na szczególną uwagę zasługuje zbiór książęk Jeszywas Chachmej Lublin liczący w 1930 roku 12-13 tysięcy tomów co miało dać początek wielkiej i światowej bibliotece rabinicznej mającej powstać w Lublinie. Żadna z książek nie mogła znaleźć się w bibliotece zanim nie zapoznał się z nią rektor. Studenci także nie mogli dowolnie korzystać z zasobów biblioteki której najcenniejsze tomy przechowywano osobno i miał do nich dostęp tylko rektor.
Plany były wielkie jednak jak wspomniałem II wojna światowa dotknęła także lubelską Jeszywę. Po wybuchu wojny gmach przejęli hitlerowcy i ulokowali tam posterunek niemieckiej żandarmerii a w 1942 roku szpital. Bogaty księgozbiór Jeszywy został prawdopodobnie spalony na dziedzińcu chociaż być może jego cżęść uchroniono. Wyposażenie natomiast zostało rozgrabione i zniszczone. Szlomo Eiger, rekto Jeszywy i ostatni cadyk lubelski zmarł w 1940 roku w Warszawie. Większość uczniów Jeszywy podzieliła los 6 milionów ofiar Shoah.
Kolejnym punktem naszej wycieczki śladami lubelskich Żydów jest: Synagoga Ch. Nosim.